Fakatapu ki he ‘Otua Mafimafi ‘oku ‘afio ‘i hotau loto lotonga;
Fakatapu ki he ‘Ene ‘Afio, Tupou VI ko e Tu’i ‘o Tonga;
Fakatapu ki he Ta’ahine Kuini’, Kuini Nanasipau’u mo hona fale;
Fakatapu ki he Hou’eiki ‘o e Fonua, mo e hou’eiki memipa ‘o e Kapineti;
Fakatapu ki he kau Taki Lotu, mo e kakai ‘o e Fonua;
‘Oku ou fakamalo atu kiate kimoutolu ho’ omou lava mai ‘i he ‘aho ni, pea ‘oku ou to’o ai e faingamalie ko eni keu fakamalo’ia ‘a e kakai e fonua, ‘i he ngaahi poupou moe taliangi kotoa ‘oku fakaboko ki he ngaahi fanongonongo fakangatangata.
Koe fokoutua COVID-19, ‘oku te’eki pe ke ‘i ai ha holo ‘i he ngaahi fika fakamamani lahi. Ko e ngaahi lipooti kuo tuku mai mei he Kautaha Mo ‘ui ‘a Mamani, ‘oku ha mei ai, ‘oku kei fakalalahi pe ‘a e fika ‘a kinautolu ‘oku nau ma’u ‘a e fokoutua COVID-19.
Pea kuo a’u eni ‘o toko 7 miliona ‘a e ni’ihi kuo nau ma’u ‘a e fokoutua ko’eni. Pea kuo hiki hake ‘o toko 4 kilu ‘a e ni’ ihi kuo nau pekia mei he f okoutua ko ‘eni.
‘Oku ‘i ai pe ‘a e faka’amu ‘e vave’ ni pe hano ma’u ha faito’o ki he COVID-19. Ka neongo ia, ‘i he’etau vakai ki hotau ngaahi fonua kaunga’api ‘o, hange ko Nu’usila mo Fisi, ‘oku ha mai ai ‘a e mahu’inga ‘a e ngaue fakataha mo e ‘aonga ‘a e ngaahi fakataputapui fakalotofonua, ki hono fakasi’isi’i ‘o e mafola ‘a e COVID-19.
‘I he ‘etau tu’u fakalotofonua ‘i Tonga ni, ‘oku tau kei hao ai pe mei he COVID-19.
‘Oku ‘i ai ‘a e tokanga makehe ‘a e Pule’anga ki hotau kainga Tonga kotoa pe ‘oku lolotonga tukuvaka ‘i he ngaahi fonua muli. Pea na’e ‘i ai ‘a e ‘amanaki ‘e a’u mai ki he ‘aho ni, kuo faka’ata ‘a e kau ‘a fonua ‘o Tonga ki he fefolau’aki fakavaha’apule’anga’, pea ke foki mai ho tau kainga.
Fakatatau ki he fale’i fakarnuimuitaha ‘a e Potungaue Mo’ui, ‘oku kei ‘i ai pe ‘a e ngaahi ngaue ke fakakakato ke mateuteu peseti ‘e 100 ‘a Tonga ni, kimu’a kae toki faka’ata’ ‘a e fefolau’aki fakavaha’apule’anga, mo malava ke matu’uaki ha taimi kuo a’u mai ‘ai ‘a e COVID-19 ki Tonga’ ni.
‘I he’ene a’u mai ki he ‘aho ni, kuo lava ‘o fakakakato ‘a e ngaahi ngaue lahi ‘o kau ki heni ‘a e:
- ‘Uluaki – Foomu lesisita ‘i he ‘initaneti ke fakafonu mo fakakakato ‘e he ‘etau kainga Tonga kotoa pe ‘oku nau tuku vakaa’ ‘i tu’apule’anga pea ‘oku nau faka’amu kenau foki mai ki Tonga’ ni. Koe ngaahi fakaikiiki ki he ngaahi foomu koeni e ma’u ia mei he Potungaue MEIDECCC;
- Ua – ‘Oku lolotonga fakakakato ‘a e ngaahi ngaue ke maau ‘a e ngaahi nofo’anga’ mo e feitu’u ‘e fakahoko ai ‘a hono fakamavahe’ i ki ai ‘a e kakai Tonga kotoa pe ‘e tu’uta mai ki Tonga ni .
- Tolu – Kuo lava e ngaue ki hono teuteu’i ‘a e ngaahi me’a sivi COVID-19 ke ngaue’aki ki he kakai kotoa pe ‘i he’ enau fuofua tu’uta mai’ pea pehe foki ki he’enau mavahe mei he feitu’u kuo fakamavahe’i kinautolu ki ai, ‘i he kakato ‘a e ‘aho ‘e 14.
‘I he uike kaha’u, ‘e kamata ai ‘a hono fakahoko ‘a e ngaahi ngaue fakaangaanga ki he founga ‘e ngaue’ aki ki hono tali ‘o ha taha ‘oku tu’uta mai ki Tonga’ni.
Lolotonga ‘a hono fakama’opo’opo mo fakahoko ‘a e ngaahi teuteu ko ‘eni ki he faka’ata ‘a e kau ‘a fonua, ‘oku toe fakafo’ou ai ‘a e Fakaha ‘o ha Tu’unga Fakafokifa ‘o kamata mei he ‘aho 11 ‘o Sune ki he ‘aho 8 ‘o Siulai 2020 tukukehe ‘o ka toe fakafo’ou.
‘Oku to e fakafo’ou foki mo e Fakaha ‘o ha Tu’unga Fakatu’utamaki ki he Mo’ui ‘o kamata mei he ‘aho 12 ‘o Sune ki he ‘aho 12 ‘o Sepitema 2020.
‘I he’ene pehe’, ‘e kei hokohoko atu aipe ‘a e ngaahi fakataputapui fakalotofonua, ‘o hange ko ia na’ e tuku atu ‘aneafi, ‘aho 11 ‘o Sune 2020.
- ‘Uluaki – Koe ngaahi tapui ‘o e fe’alu’aki ‘i he po’uli, ‘e kamata ‘ia he taimi 12:00 tu’apo ‘o ngata ‘i he 5:00 pongipongi.
- Ua – Ko e ngaahi fakataha’anga fakatokolahi mo e ngaahi ouau putu ‘oku kei fakangatangata pe ki he toko 50 ‘i loto ‘i fale, mo e toko 100 ‘i tu’a, tukukehe ‘a e fai’anga lotu mo e ngaahi ako’anga.
- Tolu – ‘Oku kei fakamamafa’i ai pe ‘a e ngaahi tu’utu’uni mo e ngaahi fakahinohino kotoa pe kuo tuku atu mei he Potungaue Mo’ui ‘o kau ki ai ‘a e faka’ai’ai e tauhi e va mama’o fakaetangata’, pea mo e to’onga fakahaisini hange ko hono tauhi e nima ke ma’a.
‘Oku ou fakamalo’ia ai pe ‘a e kakai e fonua ho’omou kataki pea moe poupou kotoa, ‘oku ‘ikai toe tuku ha lelei.
Ko ‘etau tui ‘oku ne ‘i vaka pe ke fai hotau tauhi mo faka’uto’uta ma’ae ki’i Fonua ‘oku tu’u ‘i ‘Oseni, pea ko’ etau lotu ia.
‘Oku ou kole ai pe, ke tau kei hokohoko atu ‘etau fepoupouaki ke tauhi ‘a Tonga ke malu mo hao mei he fokoutua COVID-19.
Malo moe tu’a ‘ofa atu